काला पानी लगि सक्यो अब सुस्ता लान्छु भन्छ
यसै गरी पुरै नेपाल उतै तिर तान्छु भन्छ

तिश्टा अनि काकाडा त एकादेश को कथा भयो
जुन भुमी राम्रो लाग्यो त्यो म आँफै छान्छु भन्छ

बाइश गुणा ठुलो म त तर भुमी लुट्या छैन
लुट्या भए मरी जाउ यस्तै कशम खान्छु भन्छ

तिम्रै देश को पानी न हो सिच्ने मेरो भुमिलाई
त्यही भुमी बाट सधैं जीवन आफ्नो धान्छु भन्छ

सानो सहयोग गर्दा पनि नेपाली त खुशी ओ हो
त्यसैले त नेपालीलाई सच्चा मित्र ठान्छु भन्छ

बोल्नै हुन्न केही पनि थर्काउन पो खोज्छ उल्टै
भुमी लुटिस् भन्यो भने बम गोला नै हान्छु भन्छ

उनका तिखा नयन बाण मुटु वारपार भए
छिया छिया भएन मुटु मात्र टुक्रा चार भए

कसलाइ पो माया गर्नु टुक्री एक मुटु लिई
उनकै लागि पनि आज म त ठुलै भार भए

खेल्नुसम्म खेलिन् उनले आज मेरो जीवनसँग
स्पर्श मै ओइलाई जाने लज्जावती झार भए

दुख मात्र दिन्छिन उनी छोड्नुको त नाम छैन
उनीसँगै झुन्डी बस्ने म त थोत्रो हार भए

माहुरी झैं स्वभाव उनको फूल खोज्दै डुली हिंड्ने
आखिर उनले फर्की आउने म त माहुरीघार भए

पार्नु पिर् पारिन मलाई आफ्ना इच्छा पुर्‍याउँदै
आफ्नो त्यही दु ख पोख्न म त गजलकार भए

च्यातिएँको मुटुलाई धेरै पल्ट सिएँ मैले
तिम्रो याद आइदिंदा फेरि पनि पिएँ मैले

किन टाढा गयौ तिमी मलाई एक्लै छोडी यहाँ
सुख दु:खमा साथ तिमीलाई दिएकै त थिएँ मैले

मन भरि ब्यथा लुकाई हाँस्न पनि सक्दिन म
तिमी हाँसे पुग्यो मलाई आसुँहरू लिएँ मैले

अर्कैसँग रमाई रमाई जीवन तिम्रो सार्थक होला
आफ्नो जीवन जिउनु जति एकै लासमा जिएँ मैले

अरुसँग माया गाँस्ने साहस पनि छैन अब
मुटुभरि भरि माया तिमीलाई नै दिएँ मैले

तिमी समीप आइदिंदा तिमीसँगै बसौं जस्तो
तिमी ओझेल हुन लाग्दा भिरबाट खसौं जस्तो

कल्पना मै डुबिसके तिमी अन्तै धाउने गर्छौ
पाउन अब तिमीलाई लाग्छ कम्मर कसौं जस्तो

मायाजालमा परेर नै पागल भैइ हिंडछन कति
मलाई भने झनै लाग्छ मायाजालमा फसौं जस्तो

माया गर्नु हुन्न यो त आँफै बस्छ भन्थ्यौ तिमी
त्यही माया पाउन लाग्छ मुटु भित्रै पसौं जस्तो

तिमीलाई आफ्नो भन्नेहरू जताततै देख्न पाउँदा
लाग्न थाल्छ ती सबैलाई सर्प बनी डसौं जस्तो

खरानी सरह बन्न पुगे अनमोल यी सपनाहरू
किन लाग्छ त्यहि खरानि अनुहारमा घसौ जस्तो

राम्रो उपनाम तिम्रो लागि अबदेखि घोक्दिन म
तिम्रै यादमा जाँड रक्सी कहिल्यै पनि धोक्दिन म

कोठाभित्र छिर्नु अघि खोक्ने गर्नु भन्थ्यौ तिमी
कोठा भित्र छिर्छु सिधै बाहिरबाट खोक्दिन म

तिम्रो यहाँ आउने जाने आफूलाई नै ठान्थे मैले
आउँदा रैछन थुप्रै व्यक्ति यो यो भनी तोक्दिन म

शरीर नै बेच्नु थियो भने नाङै हिंडे भै'गो नि त
लाज ढाक्ने तिम्रा लुगा अब देखि बोक्दिन म

आफ्नो चरित्रको बयान नगर्दा नि हुन्छ अब
बिश्वास दिलाउन अरुलाई भुइमा निधार ठोक्दिन म

मेरो प्यारो 'उत्तम' भनि अङ्गालोमा आए पनि
अरुले टोक्ने तिम्रो गाला कहिल्यै पनि टोक्दिन म

दुनियाँले तिमीलाई जे गरेनी गरून् अब
कसैलाई नगर भनी अबदेखि रोक्दिन म

बिदेशीको चक्रब्युहमा फसी रा'छ नेता
जनताको यो नजरबाट खसी रा'छ नेता

भन्ने गर्छ नेपाली म सगरमाथा शिर मेरो
आमालाई, तर हरदम डसी रा'छ नेता

सधैंभरि भनिरहन्छ हिंसा रोक्नु पर्छ अब
यथार्थमा आँफै छुरी धसी रा'छ नेता

घरगृहस्थी चलाऊन नसकेर के भो कुन्नी?
देश चलाऊन आफ्नो कम्मर कसी रा'छ नेता

उपचार गर्न पैसा नपाई मरी रा'छन जनता कति
ज्वरो आउँदा पनि बिदेश पसी रा'छ नेता

भारतीय झन्डामुनी सुस्ता अनि कालापानी
आफ्नो देशको झन्डा ओछ्याइ बसी रा'छ नेता

तिमीले घरजम गरौं भन्दा आटेन त के पो भयो?
धेरै धेरै बाट तिमीलाई छाटेन त के पो भयो?

भन्ने गर्थ्यौ म त तिम्रै तिमी मेरो हुनै पर्छ
तर तिमीसँग मुटु साटेन त के पो भयो?

अरु कसैसँग माया गर्‍या छैन मैले भन्थ्यौ
तिमीलाई मैले केही कुरा ढाटेन त के पो भयो?

एक तर्फी तिम्रो माया टुट्छ भने टुट्न देउ
बलियो डोरी प्रेमको त्यो बाटेन त के पो भयो?

टाढाको त्यो देउताभन्दा नजिकैको भूत जाती
तिमीसँगै बसी जीवन काटेन त के पो भयो?

रुप रङ हेर्दा तिमी अप्सरा झै लग्थ्यौ तर
तस्वीर हातमा राखी अधर चाटेन त के पो भयो?

जीवन मैले सुख ठाने दु:ख मात्र हात लाग्यो
राम्रै नाता जोडन खोज्दा दुनियाँको बात लाग्यो

सोचे जस्तै हुन्न रैछ चेतनशिल मान्छे पनि
मान्छे नभै पशु भन्दा तलको त्यो जात लाग्यो

हिजोसम्म सदर थियो जुन नाता तिमी बाट
आज त्यही नाता किन घातमाथि घात लाग्यो

सुख को बिउ ठानी रोपे दु:ख बनी उम्रियो त्यो
जिन्दगी त नशा रैछ नाता पनि मात लाग्यो

दु:ख जति सङालेर दिनु खुशी दिए उनलाई
मनले धान्नै नसक्ने ती दु:खै दु:खको खात लाग्यो

मसँग आजदेखि नबोल्दा नि हुन्छ भन्दा
माथि सूर्य हुँदा हुँदै मलाई किन रात लाग्यो

फुटेको त्यो ऐना सरि सपना भता भङ हुँदा
हावा सँगै उँडी जाने जिन्दगी त पात लाग्यो

नाता नभै पनि तिमीलाई मैले आफ्नै मान्न थाले
तिम्रै हुने सपना बोकी मैले जिवन धान्न थाले

म त तिमीलाई आज सम्म विरानो नै लग्छु क्यारे
स्वयम भगवान पनि मलाई पराइ किन ठान्न थाले

सब्ले भन्छन राम्री तिमी झनै राम्रो बोली तिम्रो
त्यसैले म नयन बाण तिमी तिरै हान्न थाले

आफ्नै भनि ठान्थे म त तिम्रा आफ्ना कति कति
आफ्नै ठानि तिमीलाई सब्ले आँफै तिर तान्न थाले

तिम्रै सुन्दर रूपले सब्लाई मोहनी पो लायो क्यारे
बुढा पनि तिमीलाई अब आफ्नि भनि छान्न थाले

तिम्रो पछि लाग्दिन म अन्तै तिर धाउछु बरु
तिमी मेरी हुन्नौ भनि अब मैले जान्न थाले

एउटै ठाउँको बसाइ हाम्रो सारी अन्तै गयौ किन?
आँखा भित्र आँशु मात्रै भरि अन्तै गयौ किन?

तिमी पनि रुन्छ्यौ होला एकान्तमा कहिलेकाही
काम दुबै रोई बस्ने गरी अन्तै गयौ किन?

भनेकै त थिए मैले साथ दिउला जीवनभरि
आज अर्कैको भरमा पारी अन्तै गयौ किन?

मरभुमी यो जीवन भयो उजाड भए सपनाहरू
हरियाली जीवन छँदा चरी अन्तै गयौ किन?

तिम्रो मेरो बिछोडले केही दिनमा मर्छु होला

लाशसँग नभन्नु ल मरी अन्तै गयौ किन

उसले गर्ने माया पनि लाग्न थाल्यो जाली अचेल
कुन्नी कता हराएछ मेरी आफ्नै काली अचेल

तिमीलाई हेर्न पाए पुग्यो अरु चाँहीदैन भन्थी
मलाई देख्दा अन्तै तिर किन भाग्न थाली अचेल

मेरो मनमा फूल तिमी झर्न दिने छैन भन्थिन
कोपिला मै टिपी फाल्ने आँफै भइन माली अचेल

भन्थिन उनि तिमी बिना अधुरो छ जीवन मेरो
मरी जाओस 'उत्तम' भनि दिन्छिन रे खै गाली अचेल

म पो भार भए उनलाई अरुलाई त धानेकै छ
भाकिछिन रे बेशिजन मै काँक्रो फल्ने बाली अचेल

यिनै पिडा सँगालेर गाइ रा'छु गजल आज
रुवाउने गजल सुन्दापनि बज्न थाले ताली अचेल

पारपाचुके गरौ बरु तिमी माइतै बस्छेउ भने
मेरो भन्नु केही छैन शड्यन्त्र मा फस्छेउ भने

जोइ-पोइको झगडा त परालको आगो भन्छन
सानो तिनो कुरामा नि माइती घर पस्छेउ भने

दिन दिनै खबर आउछ तिमी फर्की न आउने रे
म पनि त एक्लो हुन्न तिम्ले सुर कस्छेउ भने

धेरै बर्ष पछी आज हार्‍यो एउटा सपेराले
जती दूध पिलाए पनि उसैलाई डस्छेउ भने

भिर बाट लड्ने लाई कस्ले काँध थाप्न सक्छ
राम राम मात्रै भन्छु जानी जानी खस्छेउ भने

गुलाब नभै मुटु मुटु सटाएको जाती
उनको माया यो मुटुमा अटाएको जाती

प्रेम पत्र कोर्नु किन? साँचो माया गर्छौ भने
प्रेम प्रस्ताव राख्न ढ्याङ्रो ठटाएको जाती

हाम्रो जस्तै माया त हो फूल अनि बोटको त्यो
फूल लिने दिने चलन घटाएको जाती


क्याम्पसभित्र पढाई भन्दा प्रेमलीला हुन्छ बढी
शिक्षक हटाइ प्रेमगुरु खटाएको जाती

केटा अनि केटीबिच मात्र माया हुन्छ भने
यस्तै थुप्रै प्रेम सुत्र रटाएको जाती

गुरु भन्छन् पढ्न जाउ शिष्य भन्छ जान्न म त
यस्तो शिक्षा दिने चलन हटाएको जाती

अरुको त्यो प्रेमदेखि डाह गरी बस्नु भन्दा
क्याम्पसबाटै राम्री केटी पटाएको जाती

माया किन गरिस् भनी बाउले छोरी पिट्नु भन्दा
सानै छदाँ उसलाई डाँडा कटाएको जाती

देशको बिकास गर्न पाइला चाल्नै पर्छ अब
भ्रष्टाचारि बस्ने कुर्सि बाल्नै पर्छ अब

पायो भने सबै खाने सुगुँर जस्तो बानी यिनको
घुस् खाने मुख यिनको टाल्नै पर्छ अब

देशको बिकास गर्न छोडी आफ्नो बिकास गर्नेलाई
जिउदै लागि त्रीशुलीमा फाल्नै पर्छ अब

भ्रष्टाचारको जगमा टेकी ठड्याएका महलहरु
एक एक गरी महल सारा ढाल्नै पर्छ अब

पुष्ता पुष्ता सम्मलाई पुग्ने गरी थुपारेछौ
तिम्रो त्यही धनले जनता पाल्नै पर्छ अब

अपवित्र रैछ यो मन फेरि पनि धुन्न नानु
गाह्रो रैछ पवित्र मन भाको मान्छे चुन्न नानु

बोली पनि अपवित्र लाग्छ क्यारे तिमीलाई मेरो
तिम्रै निम्ति गाएँ गजल एक्कै पल्ट सुन्न नानु

बैनी सम्झी तिमीलाई माया गर्नु पाप भयो
पुण्य हुन्थ्यो होला शायद मायाजाल बुन्न नानु

माया गरी टाउकोमा छुँदा पनि रिसायौ रे
माया गरी पिट्दा पनि कोही बैनी रुन्न नानु

गंगा जल रैछौ तिमी गन्हाउने म ढलको पानी
मिसिदैमा ढलमा गंगा अपवित्र हुन्न नानु

मैले छुँदा अपवित्र भयौ भने माफ गर
तिमीलाई मात्र होइन तिम्रो छाँया पनि छुन्न नानु

मसँग रिसाए नि खुशी भै बस्नु तिमी
दादा भन मलाई भनी भीक माग्न आउन्न नानु

अर्कैसँग रमाई रात काट्या छैन नानु
तिमीलाई मैले केही कुरा ढाँट्या छैन नानु


नदेखेको होइन मैले अर्कैसँग तिमीलाई
तर तिम्रो जस्तै यो मन फाट्या छैन नानु

अर्कैसँग हिंडदा मैले शंका मात्र गर्छ्यौ किन?
सँगै हिडदा उन्को गाला चाट्या छैन नानु

'तिमी जस्ता हजारौ छन् मेरो अघिपछि' भन्थ्यौ
तिमी जस्ती अर्की मैले छाँट्या छैन नानु

तिम्रा प्रेमी हजार होलान मेरो लागि केवल तिमी
एउटै मुटु अन्त मैले साँट्या छैन नानु

शंकाकै भरमा मलाई छाडी जान्छ्यौ भने जाऊ
तिमीलाई यतै तान्ने डोरी बाट्या छैन नानु

जीवन तिम्रो सफल रहोस् मैले संसार त्यागे पनि
अर्कैसँग जिउनु मैले आँट्या छैन नानु

(यो गजल  "अर्कैको पो राज् भयो" भन्ने गजलको प्रतिउत्तर हो ।)
मेरो संसार तिमी नै हौ भन्ने गीत गाएँ हजुर
तिम्रै मनको बगैचामा बसन्त झैं छाएँ हजुर

तिम्रै न्यानो अँगालोमा रमाइरहुँ जस्तो लाग्दा
जता तिमी बोलाउथ्यौ म त उतै आएँ हजुर

तिम्रै माया चोखो ठानी आएथें म भेट्न तिमीलाई
तिम्रो सामु पुग्दा तिमीलाई अर्कैसँग पाएँ हजुर

फूल जस्तै माहुरीलाई लोभ्याउदै हिंडें हुँला
रस चुस्ने तिमीबाट ठुलै धोका खाएँ हजुर

रक्सी पिई गाली गर्थ्यौ अरु मेरो को थ्यो र खै?
त्यसै बेदनाले गर्दा अन्तैतिर धाएँ हजुर

भट्टीभित्र रक्सी बेच्ने साहुनीलाई आफ्नी भन्थ्यौ
अर्कै जीवनसाथी खोज्दा मैले के बिराएँ हजुर

मलाई देख्दा रक्सी पिउने बानी तिम्रो छुटोस भनी
बिरनो एक परदेशीसँग मैले माया लाएँ हजुर

1

खुशी थिएँ उनले मलाई माया गर्न थाले पछि

सबले सोध्छन के भो तलाई? दाह्री जुङ्गा पालेपछि

आफ्नै ठानी माया गरे निस्ठुरी त जाली रैछ
नपालेर के गर्नु खै उनले इज्जत फालेपछि
2
जब जब हाँस्थिन उनी अप्सरा झैं लाग्थिन
तिम्रो माया देउ भनी सधैं सधैं माग्थिन
दिएकै त छु नि माया भनी मैले भनेपछि
फर्की फार्की मलाई हेर्दै घरतिर पो भाग्थिन

पहिले पहिले हजुर कै शरणमा पर्छु भन्थिन
तिम्री हुन पाएन भने झुन्डिएर मर्छु भन्थिन
धेरै भयो नभेटेको मरिन भनि छाक बारे
आज भेटे अर्कै सँग उतै बिहे गर्छु भन्थिन
3
जुन् माया अमर ठान्थें,त्यही माया मारेर गइन
हाम्रो माया मर्‍यो भनी एक छाक खाना बारेर गइन
अर्कैसँग हिड्दी रैछिन् बल्ल आज भेटे मैले
राति सँगै हुन्नौ भनी दिउसै रात पारेर गइन
4
एकान्तमा बसी बसी थुप्रै प्रेमी गन्दी रैछ्यौ
अरुसँग घुम्दा भने पवित्र झैं बन्दी रैछ्यौ
मलाई भने भन्थ्यौ सधैं तिमी मात्र प्रेमी मेरो
अरुलाई पनि मलाई जस्तै तिमी मात्र भन्दी रैछ्यौ
5
तिमी बाट के पाउछु खै? अरु बाट ठेश पाए
आफन्तको भिडमा यँहा तिमीलाई मात्र शेष पाए
मान्छे भएर आज सम्म के नै गर्न सक्या छु र?
जुंम्रा बन्न तयार छु म बस्न तिम्रो केश पाए
6
तिमीलाई माया लाउछु भनि तिमि तिरै धाए प्यारि
हिंड्ने बाटो भरि मैले अर्कै सँग माया लाए प्यारि
त्यो भन्दा त तिमी धेरै राम्री रैछ्यौ भनि ठानी
त्यसलाई छोडि खुरु खुरु तिम्रै घरमा आए प्यारि

कहिलै नभाको कुरा जिवनमा आज भयो
मेरी आफ्नै प्रेमिकामा अर्कैको पो राज भयो

सजाएर राखी रहे मुटु भित्र उनि लाई
मुटु बाटै चोरी लाने कुन मोरा पो बाज भयो

मेरो संसार तिमी नै हौ भन्ने गीत गाउथिन उनि
आज अर्कैको माया उनको शिरको ताज भयो

अर्कै सङ देख्दा उनलाई मुटु मेरो जली रह्यो
त्यही आगोमा हात सेकी उनैको मसाज भयो

छोडी गए पछि उन्ले के छ र खै गर्न बाकी?
जाड रक्सी धोकी बस्ने एउटै कामकाज भयो

फुल जस्तै माहुरिलाइ लोभ्याउदै हिडदि रैछिन्
उनकै माया सक्खर भो मेरो माया गाज भयो ।